اصول نورپردازی یا به اصطلاح (Lighting Design Principles) مجموعهای از رهنمودها و استراتژیهایی هستند که در طراحی نور محیطهای مختلف، از فضاهای داخلی گرفته تا فضاهای خارجی و حتی فضاهای عمومی مورد استفاده قرار میگیرند. این اصول میتوانند با توجه به هدف و محیط مورد نظر تغییر کنند. در این مقاله سام آلومینیوم بهصورت خاص اصول نورپردازی خانه را مورد بررسی قرار داده و صفر تا 100 نورپردازی با نگاه فنی و عمومی را با هم مرور می کنیم به نحوی که بعد از خواندن این مقاله نسبت به موضوع نورپردازی خانه کاملاً مسلط بوده و بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید.
اصول نورپردازی خانه چیست؟
اصول نورپردازی خانه، به کلیه موارد ضروری و اصولی اشاره دارد که باید در نورپردازی خانه در نظر گرفته شوند تا نورپردازی به بهترین شکل ممکن انجام شود. در ابتدا این عناصر و اصول را به ترتیب به صورت لیست وار مرور می کنیم و سپس به توضیح موارد مهم و کاربردی هر یک از موارد می پردازیم.
منابع نور
منبع روشنایی مهمترین المان نورپردازی است که نتیجه تمام طراحی و ایدهها در آن نمایان میشود. انتخاب مناسب و متناسب چراغ نورپردازی با نیازهای مکان نورپردازی از اهمیت بالایی برخوردار است. این منابع میتوانند شامل لامپهای LED، چراغ خطی یا لاین نوری، فلورسنت، هالوژن، یا لامپهای کم مصرف باشند. در ابتدا باید یادآور شویم که انتخاب منبع نور روشنایی باید طوری باشد که تمام مواردی را که می گوییم دارا باشد. لذا انواع چراغ خطی منبع نوری مطلوبی است که حتی از نظر انرژی مصرفی نیز کارآیی بالایی دارد. پروفیل چراغ خطی به عنوان قالب لاینهای نوری نیز در مدلهای مختلف در بازار موجود هستند.نحوه نورپردازی
نحوه نورپردازی به نحوی جهت نوردهی را مشخص می کند. اگر می خواهید نوری که همه فضا به صورت یکسان روشن کند داشته باشید شما نورپردازی عمومی نیاز دارد و اگر بخواهید قسمتی از فضا مانند میز جلسات، میز مطالعه، اجاق گاز در رستوران ها و آشپزخانه ها را روشن کنید نیاز به نورپردازی موضعی دارید.در این مورد که نحوه نورپردازی باشد مشخص می کنیم که نور به کجا و چگونه هدایت شود. A) مستقیم: مستقیم به طور مستقیم به هدف هدایت میشود. B) کناری: به طور مستقیم به هدف نمیرسد و از سطح مختلفی منعکس میشود. C) پسزمینه: برای ایجاد پسزمینه و جو کلی فضا استفاده میشود. جهت نوردهی باید با نیازهای فضا و اهداف نورپردازی هماهنگ شود. در ادامه هر یک از این موارد به صورت کامل توضیح داده خواهد شد.
شدت نور در اصول نورپردازی خانه
شدت نور به میزان نور موجود در فضا اشاره دارد. برای هر مکان و فعالیت مختلف، نیاز به شدت نور متفاوت است. اندازهگیری و کنترل شدت نور با استفاده از لوکسمتر انجام میشود. شار نوری که بر حسب لومن و شدت نور که بر حسب لوکس توضیحات فنی زیاد دارد که در توضیحات تکمیلی همین مقاله می توانید در صورت تمایل اطلاعات لازم را کسب نمایید.اهمیت رنگ در نورپردازی
رنگ نور تأثیر زیادی بر روی احساسات و ظاهر اشیاء دارد. انتخاب رنگ مناسب نور باید با توجه به اهداف نورپردازی و جلب تأثیر معنایی انجام شود. به عنوان مثال رنگ آفتابی، مهتابی و نچرال رنگ های عمومی بازار هستند که باتوجه به هر فضا می توانیم از آن بهره ببریم. این که در هر یک از فضاها چه رنگی و به چه میزان به کار ببریم نیاز به دقت بیشتر دارد. یک عنوان دیگری در رنگ مهم است که رنگ دمای کلوین می گویند که با توجه به کد رنگ مربوطه عددی را مشخص می کنند. این شاخص معمولا روی جعبه LED به صورت عددی نوشته شده است. لذا برای اهمیت موضوع در این رابطه در همین مقاله توضیحات لازم را در خصوص دماین رنگ کلوین خدمتتان ارائه می کنیم.ترکیب نورها در اصول نوپردازی خانهترکیب نورهای عمومی، تاکیدی و پسزمینه به منظور ایجاد عمق و ابعاد در فضاها اهمیت دارد. این ترکیبها باید با دقت بر اساس نیازهای مکان و اهداف نورپردازی انجام شوند.
کنترل نور
امکان کنترل نور به وسیله دیمرها، تایمرها و سیستمهای هوشمند یا خودکار به شما اجازه میدهد تا نور را به تغییرات مختلف در فضا و نیازها تطابق دهید. این امکان در سالیان اخیر رشد بسزایی داشته است به نحوی که کنترل نور را با سیستم عامل اندروید و تلفن همراه آیفون امکان پذیر کرده است.کنترل نور و رنگ آن نیز از دیگر امکاناتی است که می توانیم با دیمرها یا کنترلر هوشمند انجام دهیم این نوع تغییرات رنگ در فضا زیبایی شگرفی را ایجاد می کند و به علت جدید بودن این نوع فناوری جذابیت خاصی داشته و طرفداران زیادی را به خود جذب کرده است.ایمنی
در نورپردازی برای فضاهای عمومی و خارجی، ایمنی از دو نظر بسیار مهم است. ایمنی از نظر تجهیزات و سیم کشی و همچنین از نظر میزان نوری که ایجاد می کند و ایمنی در تردد را حاصل می کند به عبارتی نورپردازی باید به اندازه کافی روشن باشد تا افراد بتوانند به طور ایمن حرکت کنند و خطرات احتمالی را تشخیص دهند.فناوری
با توجه به موارد بالا استفاده از فناوری در نورپردازی مهم است. رعایت «اصول نورپردازی خانه» همان رعایت اصول مهندسی روشنایی است. استفاده از فناوری به این معنا است. تکنولوژی SMD در LED بهترین فناوری است که در حال حاضر در صنعت روشنایی مورد استفاده قرار گرفته است. بهکارگیری نوری با درجه تنظیم روشنایی، تنظیم رنگ و زمان روشن و خاموشی آن از جمله مواردی که میتوانیم در قسمت فناوری روشنایی از آن بهرهمند شویم.میزان مصرف انرژی
در طراحی نورپردازی، مصرف انرژی موضوع بسیار مهمی است و مهندسین روشنایی به آن توجه ویژه دارند. از طرفی کشور ایران در فصولی از سال که اوج آن در تابستان است؛ به علت کمبود حامل های انرژی قطعی برق را تجربه می کنیم. ما می توانیم با انتخاب درست در سطح کلان کشور پایداری بیشتری در کل مناطق کشور داشته باشیم. البته مصرف کلان کشور در حوزه برق و توزیع آن در صنعت روشنایی نیست؛ ولی بههرحال این نوع اقدامات کمک ویژه ای برای منابع برق کشور خواهد بود. استفاده از منابع نور مصرفی کم انرژی و استفاده مؤثر از نور میتواند به حفظ انرژی و کاهش هزینهها کمک کند. چراغ خطی با شدت روشنایی بالا و مصرف بهینه بهترین گزینه برای کاهش میزان مصرف انرژی به شمار می رود.
اصول نورپردازی خانه به طراحان دکوراسیون داخلی و مهندسان روشنایی کمک میکنند تا فضاها را به بهترین شکل و به صورت کاملا بهینه نورپردازی کنند و به نیازهای مکان و متقاضیان پاسخی مناسب و عالی بدهند. اصولی که در بالا خواندید از جهت شکلی مواردی را معین می کند. اگر بخواهیم از جهت معنایی و کاربری نورپردازی را توضیح دهیم موارد زیرا را مد نظر قرار دهید.
خرید انواع پروفیل لاین نوری، یکی از منابع نوری جذاب در طراحی داخلی
رعایت اصول نورپردازی خانه از جهت کاربری و عمق بخشی
نورپردازی، به عنوان یک عنصر مهم در طراحی دکوراسیون خانه و معماری، دارای نکات کلیدی مهمی است که باید در نظر گرفته شوند. در ادامه نکات کلیدی در نورپردازی آورده شده است:
هدف مشخص در نورپردازی خانه
برای هر پروژه نورپردازی، باید انگیزهها و اهداف را مشخص کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید. تعیین کنید آیا میخواهید فضا را روشن و زیبا کنید؟ یا از نور برای ایجاد امنیت و ایمنی استفاده میکنید؟ یا به وسیله نورپردازی می خواهید جلب مشتری بیشتر کنید؟ هدف مشخص اهمیتی بسیاری در انتخاب نوع نورپردازی دارد.جلب تأثیر معنایی در دکوراسیون داخلی و نورپردازی
نور میتواند تأثیر معنایی بسیاری ایجاد کند. برای مثال، نور گرم میتواند حالت دلپذیر و دوستانه ایجاد کند. در حالی که نور سرد میتواند حالت فنی و حرفهای به فضا ببخشد. با دانستن برخی از اصول معنایی نور می توانید حس مناسب را برای کاربر ایجاد کنید.تعادل نور در نورپردازی موضعی و عمومی
تعادل مناسب بین نورهای عمومی و موضعی بر روی اشیاء یا مناطق مهم اهمیت بسزایی دارد. این تعادل به ایجاد عمق و ابعاد در فضاها کمک میکند. استفاده از آینه و تجهیزات دیگر در نورپردازی به این منظور می تواند تغییرات شگرفی در فضا ایجاد کند.رنگ های متنوع در نورپردازی
رنگ نور میتواند احساسات و معنا را تغییر دهد. برای انتخاب رنگ مناسب نور، باید به رنگآمیزی و اهداف نورپردازی توجه داشت. با انتخاب رنگ شما پیام های مطلوب و دلخواه خود را به کاربر می دهید. فقط کافی است که انتخاب کنید که چه پیامی می خواهید به کاربر بدهید. انتخاب رنگ بهترین انتقال دهنده پیام به مشتریان و کاربران شما خواهد بود.تأثیرگذاری متناسب نورپردازی خانه و محل کار
نورپردازی باید با فضای مورد نظر و محیط اطراف هماهنگ باشد. برای مثال، نورپردازی یک رستوران باید متفاوت از نورپردازی یک مرکز خرید یا منزل باشد. در رعایت اصول نورپردازی خانه قسمت های مختلف خانه نیز با هم متفاوت است مثلا نشیمن با اتاق خواب، سرویس بهداشتی با راهرو نحوه نورپردازی متفاوتی را دارد.
منابع نور در اصول نورپردازی
منابع نوری و چراغ های متنوعی در بازار وجود دارد که هنگام انتخاب هر یک از آنها به شاخص های کیفی آن توجه نماییم. میزان شار نوری، توان مصرفی، تجهیزات جانبی مورد نیاز، نحوه استفاده، طول عمر و تعمیر و نگهداری از جمله مواردی است که در هنگام انتخاب منبع نوری بسیار مهم است.
لامپهای فلورسنت (Fluorescent Lights)
کارآیی متوسط مصرف کم انرژی کاربرد: دفاتر تجاری، اتاقهای کاری، اتاق مطالعه و مکانهای عمومیلامپهای LED (Light Emitting Diode)
لامپهای LED از لحاظ کارآیی عالی مصرف انرژی بسیار کم کاربرد: در همه امکان از جمله منازل، دفاتر تجاری، سوله های کارخانه جات، محوطه های باز ال ای دی خطی کارآمدتر از لامپهای فلورسنت هستند و معمولاً در تنوع بسیار زیادی از اشکال و رنگها در دسترس هستند.لامپهای هالوژن (Halogen Lamps)
لامپهای هالوژن معمولاً نوری گرم و طبیعی ایجاد میکنند کاربرد: مکانهای مسکونی و تجاری، همچنین برای نمای بیرونی ساختمانهالامپهای نئون (Neon Lights)
لامپهای نئون از یک لوله شیشهای پر از گاز نئون ساخته شدهاند و معمولاً برای ایجاد نورهای تزئینی و موجودات نوری با طراحیهای خاص مورد استفاده قرار میگیرند. میزان مصرف این نوع چراغ معمولاً بالا است.لامپهای نورپردازی (Accent Lights)
این لامپها به طور خاص برای تاکید بر اشیاء و جزئیات خاص در فضاها مورد استفاده قرار میگیرند و میتوانند به عنوان لامپهای نشانهگذاری (spotlights)، روشنایی مخفی (cove lighting)، یا لامپهای روی سطوح نصب شوند.نورهای معلق (Pendant Lights)
این نورها عمدتاً برای روشنایی ناحیههای خاصی از فضا و یا به عنوان نورهای تزئینی در مکانهای مسکونی و تجاری استفاده میشوند. همان طور که در مورد نورپردازی موضعی و عمومی در بالا اشاره کردیم این نوع نوع نورپردازی موضعی به شمار می رود. در این نوع نورپردازی از چراغ خطی آویز که کدهای SL 24, SL 241, SL 242, SL 441 را شامل می شود، می توانیم اشاره کنیم. این نوع نورپردازی بسیار جذاب و مدرن به شمار می رود.لوسترها (Chandeliers)
لوسترها نورپردازی تزئینی و طراحی کلاسیک ایجاد میکنند و معمولاً در مکانهای با ارتفاع سقف بلند مانند سالنها و نمایشگاهها استفاده میشوند. لوسترها از جمله نورپردازی سنتی هستند که هنوز در لیست خرید بسیاری از کاربران مشاهده میشود. ناگفته نماند که تکنولوژی جدید SMD که الایدی منحصربفردی را در لوسترهای مدرن ایجاد کردهاند که جذابیت و کاربری بسیار مدرنی دارند.نورپردازی مخفی (Recessed Lighting)
این نورها در سقف یا دیوار به طور مخفی نصب میشوند و به فضاها یک نور پسزمینه و یا نور عمومی میدهند. این نوع نورپردازی عالی و بسیار خیال انگیز است به عنوان مثال کد SL 186 که به عنوان تک لاین پله ای معروف است. این نوع نورپردازی به نحوی است که نور در پروفیل لاین نوری یا کناف طوری قرار میگیرد که به صورت مستقیم قابل مشاهده نیست بلکه نور آن دیده میشود. این جذابیت نوری بسیاری از افراد را به سمت خود جذب میکند.نورهای راهرو (Track Lights)
تکنولوژی جذاب نورهای راهرو یا مهاجر بر روی مسیرهای تعبیهشده در سقف و کناف مورد استفاده قرار می گیرد و میتوانند جهت نوردهی اشیاء و مناطق خاص به کار روند. راهروهای سالنهای تجاری، سالنهای اجتماع از جمله موارد استفاده این نوع نور است.لامپهای کم مصرف (Compact Fluorescent Lamps - CFL)
این لامپها، همچنان به عنوان یک منبع نور کممصرف و کارآیی معرفی میشوند. در بسیاری از مکانهای روشنایی معمولی مورد استفاده هستند.
نورپردازی موضعی یا عمومی؟ (Task Lighting or General Lighting)
نورپردازی عمومی (General Lighting):
- هدف اصلی نورپردازی عمومی، ایجاد روشنی جامع در یک فضا است. این نوع نورپردازی به منظور ایجاد نوری یکنواخت که کل فضا را پوشش دهد و محیط را از سایه و تاریکی محافظت کند مورد استفاده قرار میگیرد.
- منابع نوری مانند لامپهای فلورسنت، لامپهای LED، لوسترها و سقفنورها برای ایجاد نورپردازی عمومی استفاده میشوند.
- کاربردهای معمول نورپردازی عمومی شامل اتاق نشیمن، سفرهخانه، سالنها و مکانهای عمومی در ساختمانها میشود.
نورپردازی موضعی (Task Lighting):
- هدف اصلی نورپردازی موضعی، ایجاد نور مناسب برای انجام وظایف خاصی میباشد. این نوع نورپردازی برای روشنایی مناطق خاص و انجام فعالیتهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد.
- منابع نوری مانند لامپهای میزی، لامپهای معلق، لامپهای مطالعه و نورهای مهاجر برای ایجاد نورپردازی موضعی مورد استفاده قرار میگیرند.
- کاربردهای معمول نورپردازی موضعی شامل میز کار، میز ناهارخوری، میز مطالعه، میز جلسات، اجاق گاز صنعی در آشپزخانههای صنعتی و مکانهایی که نیاز به نور خاص برای اجرای وظایف دارند میشوند.
سه اصطلاح مهم در صنعت روشنایی؛ شدت نور، شار نور و شدت روشنایی
شدت نور (Luminous Intensity)، شدت روشنایی (Illuminance)، شار نوری (Luminous Flux) سه مفهوم مختلف در زمینه نورپردازی و نورسنجی هستند و هر کدام مشخصه های منحصر به خود را دارند که در اینجا به آن میپردازیم:
شدت نور (Luminous Intensity):
- شدت نور به میزان نوری که یک منبع نور خاص در یک جهت خاص انتشار میدهد، اشاره دارد. این شدت نور به واحد کندل (Candela) اندازه گرفته میشود.
- شدت نور بر اساس جهت و زاویه انتشار نور از یک منبع نور معین تعیین میشود. به عبارت دیگر، این مقدار نشان میدهد که چقدر نور از یک منبع به یک جهت خاص منتشر میشود.
شار نوری (Luminous Flux):
- شار نوری به میزان کلی نوری اشاره دارد که یک منبع نور خاص در تمام جهات انتشار میدهد. این مقدار به واحد لومن (Lumen) اندازه گرفته میشود.
- شار نوری نمایانگر تمام نور تولید شده توسط منبع نور است و مستقل از جهت انتشار نور؛ به عبارت دیگر، این مقدار نمایانگر مقدار کلی نوری است که یک منبع نور ایجاد میکند.
شدت روشنایی (Illuminance):
- شدت روشنایی به میزان نوری اشاره دارد که بر یک واحد مساحت (معمولاً متر مربع) تابیده میشود. این مقدار به واحد لوکس (Lux) اندازه گرفته میشود.
- شدت روشنایی برای تعیین مقدار نوری که بر یک سطح خاص (مانند میز یا زمین) تابیده میشود، مورد استفاده قرار میگیرد. این مقدار نمایانگر نوری است که بر روی سطح فیزیکی احساس میشود.
رابطه ریاضی شار نوری و شدت روشنایی
ارتباط بین دو مفهوم شدت روشنایی و شار نوری به صورت زیر محاسبه می گردد. در این است که شدت نوری میتواند به عنوان نسبت شار نوری به زاویه انتشار نور در نظر گرفته شود. به صورت ریاضی، شدت نوری (I) برابر با شار نوری (Φ) تقسیم بر زاویه انتشار نور (Ω) میشود:I = Φ / Ω
در نتیجه، اگر مقدار شار نوری منبع نور ثابت باشد و تغییری در زاویه انتشار نور ایجاد شود، شدت نوری در جهت مشخص تغییر خواهد کرد. این ارتباط به طراحان نورپردازی کمک میکند تا نور را به بهترین شکل ممکن در فضاها هدایت کنند و توزیع نور را تنظیم کنند.دمای رنگ کلوین در اصول نورپردازی خانه
نور گرم و دمای کلوین پایین
- منابع نور با دمای کلوین پایینتر (زیر 3000K): این منابع نور دارای نور گرم هستند و به رنگ زردی تمایل دارند. معمولاً برای ایجاد یک محیط گرم و دلپذیر استفاده میشوند.
دمای رنگ کلوین متوسط و نور نیمه گرم
- منابع نور با دمای کلوین متوسط (بین 3000K تا 5000K): این منابع نور به نور نیمهگرم و نیمهسرد نزدیک هستند و به رنگ زردی تا سفید معتدل تغییر میکنند. این دماها معمولاً برای مکانهای مختلف مانند منازل، دفاتر و فضاهای تجاری استفاده میشوند.
نور سرد و دمای رنگ کلوین بالا
- منابع نور با دمای کلوین بالاتر (بیش از 5000K): این منابع نور دارای نور سرد هستند و به رنگ سفید تا آبی نزدیک هستند. معمولاً برای محیطهای مهندسی، پزشکی و مکانهای نیاز به دقت بالا استفاده میشوند.
نتیجه گیری اصول نورپردازی خانه
با توجه به مطالب گفته شده، «اصول نورپردازی خانه» را میتوان از دو منظر شکلی و کاربری یا عمقبخشی مورد بررسی قرار داد. به صورت کلی اگر بخواهیم نگاهی گذرا به اصول نورپردازی داشته باشیم این موارد را مد نظر قرار میدهیم.
- منابع نوری: تعیین نوع منبع نوری که توصیه ما استفاده از چراغ خطی یا لاین نوری بود.
- لایهبندی نور: استفاده از نور عمومی، نور موضعی و نور تزئینی.
- توجه به رنگ نور: انتخاب رنگ نور بر اساس اهداف طراحی.
- ترکیب نور طبیعی و مصنوعی: استفاده از نور طبیعی در روز و ترکیب آن با نور مصنوعی در شب.
- نورپردازی معتدل و معنایی: ایجاد نور معتدل و تاکید بر اهداف طراحی.
- مصرف انرژی کم: انتخاب منابع نور کممصرف و کنترل مصرف انرژی.
- تطبیق با فعالیتها: تنظیم نور بر اساس فعالیتها.
- طراحی به سلیقه: انتخاب لوازم نورپردازی با توجه به سلیقه شخصی.